حمل و نقل دریایی ( قسمت 2 )

 ظرفيــت كشتــي (PAYLOAD)

حمل و نقل دریایی ( قسمت 2 )

هر كشتي يك گواهي ظرفيت نيز دارد كه مشخصاتي از جمله :

GROSS REGISTER TONNAGE = GRT = ظرفيت ثبت شده ناخالص و يا GROSS TONNAGE

NET  REGISTER  TONNAGE   = NRT = ظرفيت ثبت شده خالص و يا NET TONNAGEرا نشان ميدهد . هرتن ثبت شده برابر است با يكصد فوت مكعب يا  8/2 متر مكعب بايد توجه داشت كه تن ظرفيت ثبت شده برحسب حجم اندازه گيري مي شود و نه وزن. GRT مبين كل فضا (گنجايش) درون كشتي است، كه موتورخانه، مخزن ها و كابين ملوانان را نيز در برميگيرد، درحاليكه NRT عموماً ظرفيت حجمي بارگيري كشتي را نشان ميدهد يا فضائي از كشتي را كه مي تواند در اختيار كالا و بار قرار گيرد. ساير مشخصات ظرفيت جمعي كشتي عبارتند از :

GRAIN= فله= ظرفيت كالاي فله.  BALE= عدل = ظرفيت بارگيري كالاهاي بسته اي

DEAD WEIGHT TONS = DWT = ظرفيت حمل كشتي برحسب تن يا وزني كه در واقع يك كشتي ميتواند بكشد و برابر است با تفاضل وزن آبي كه كشتي با باركامل از آب جابجا ميكند با وزن آب جابه جا شده در حالت خالي (خود كشتي). ظرفيت كشتي برابر است با مجموعه وزن بار، سوخت و آب مصرفي ملوانان و مايحتاج آنها. در وضعي كه كشتي تا حد خط بار (LOAD LINE) و معمولاً خط بار تابستاني در آب فرو رفته باشد.

حمل و نقل دریایی ( قسمت 2 )

1-4-1-2- مثــال :  

• r وزن محموله 15000 تن
• r مخازن = BUNKERS 1000   تن         
• r آب 300     تن
• r انبار (ذخاير) 100     تن
• r ساير (آذوقه) 50       تن 
• r ظرفيت كل يا DWT 16450 تن

 

وزن مقدار محموله اي را كه كشتي مي تواند حمل كند CARGO CARRYING CAPACITY نيز مي‌گويند.

 

5-1- سرعت كشتـــي :

سرعت كشتي برحسب گره (ميل دريائي) سنجيده ميشود. يك گره دريائي برابر است با 1852 متر يا 6082 پا (فوت) انگليسي كه در عين حال معادل يك دقيقه ازسطح زمين بر خط استوا است. واژه گره از زماني مرسوم شده است كه كشتي هاي بادباني طنابي گره دار را در دريا مي‌انداختند و از ساعت شني براي ميزان پيمايش آن استفاده ميكردند. 

 

6-1-انواع كشتي ها TYPES OF VESSELS-

1-6-1- كشتي هاي حمل كننده محمولات سنتي (كالاهاي عمومي)

GENERAL CARGO VESSELS

از اين نوع كشتي ها بيشتر تا اواسط دهه 1960 استفاده ميشد. براي تخليه و بارگيري اين       كشتي ها از تجهيزات بندري و يا در موارديكه كشتي در بندر كوچكتري پهلو ميگرفت از جراثقال كشتي استفاده ميگرديد. بنابراين اين كشتيها بيشتر در جائي كاربرد دارند كه دستمزد نيروي  انساني پائين و تسهيلات بندري براي كشتي هاي بزرگ كانتينر (بارگنج) بر مناسب نيست. در حال حاضر كشتي هاي چند منظوره وظيفه اين نوع كشتي ها را بعهده دارند.

حمل و نقل دریایی ( قسمت 2 )

2-6-1- كشتيهاي “گشتبار بر ” UNITLOAD  VESSELS ،

يا كشتيهايي كه محمولات بسته شمار حمل ميكنند و به مرور كه دستمزدها روبه افزايش گذاشت و صرفه جوئي در هزينه هاي تخليه و بارگيري ضرورت يافت، وارد صحنه شدند. بسياري از اين كشتيها در واقع همان كشتيهاي نسل قديمي تر بودند كه در آنها تغيير و تحولي ايجاد شد و بارگيري يا تخليه آنها با باركشهاي باربردارFORK LIFT TRUCKS ميسر شده بود و خن هاي كشتي گشادتر شده بودند تا بتوان در هر بندر كالاهاي بسته اي را در آنها به آساني جا داد. برروي عرشه اين كشتي ها كانتينر را نيز ميتوان بارگيري و حمل كرد. دراينصورت اين كشتيها را نيمه كانتينر بر (نيمه بارگنج بر) مي نامند.

منظور از گشتبار يا تك بار UNITLOAD، مقداري از يك محموله است كه اگرچه خودبه صورت بسته يا عدل يا نگله است ولي بمنظور سهولت در تخليه و بارگيري در يك واحد بزرگتر جمع آوري و بسته بندي شده و به شكل يك بسته مستقل و يكجا در مي آيد.

 

3-6-1- كشتي هاي كانتينر (بارگنج)بر CONTAINER  VESSELS   

فكر ساخت اين كشتي ها درسال  1965 را شخصي بنام  MALCOM MCLEAN  كه دركار كاميون‌داري فعاليت داشت مطرح ساخت و باتغيير نام موسسه اش بهSEALAND  كشتي هاي مخزني مايع برTANKERS رابراي حمل بارگنج و تريلر(پي كشند) تغيير داد. او در همين سالها با حمل بارگنج ها بوسليه كشتي، بين سواحل غربي و شرقي آمريكا، با راه آهن و كاميون به رقابت برخواست. بسياري از اين كشتي ها خود داراي وسايل تخليه و بارگيري نيستند و كانتينر (بارگنج)ها وسيله جرثقيل هاي دروازه اي (GANTRY CRANE) بنادر تخليه و بارگيري ميشوند،  هرچند كشتي هائي كه به بنادر فاقد اين قبيل تجهيزات سرمي زنند خود بايد داراي وسايل لازم باشند. كشتي هاي بارگنجي چند نسل را طي كرده اند كه هر نسلي ازنسل قبل از خود عظيم تر است.

نسل اول  –      GRT    14000    معادل       780       TEU    يابارگنج  20     فوتي

نسل دوم  –     ”       25000        ”        1500        ”        ”         ”       ”

نسل سوم –     ”       55000        ”        3000        ”         ”         ”       ”

نسل چهارم –   ”       65000        ”        4000        ”         ”         ”       ”

نسل پنجم-     ”                       ”        8000        ”         ”         ”       ”

ظرفيت هاي يادشده تقريبي هستند، دريك منبع ديگر- مثلاً- ظرفيت كشتيهاي نسل اول را 600 تا1000 و نسل دوم را 1100 تا 1800 كانتينر(بارگنج)20 فوتي ذكر كرده اند.

TEU  علامت اختصاري عبارت “ TWENTY  FEET  EQUIVALENT UNIT” واحدي برابر 20 فوت است. بنابراين يك بارگنج 20 فوتي برابريكTEU  و يك بارگنج 40 فوتي برابر TEU X 2  ميباشد.   

مشخصات يك كشتي ازنسل سوم بطور تقريب به شرح زير است :

 

طول برابر  287 متر،  پهنا برابر 32 متر، ارتفاع  برابر 50 متر، برد 32000 كيلومتر،  سرعت 26 گره دريائي، خدمه 35 نفر،  ظرفيت سوخت گيري  11000 تن،  بها حدود 75 ميليون دلار، ظرفيت بارگيري بارگنج  3000 واحد در 9 سطح زيرين و 3 سطح روي عرش

كشتي هاي نسل چهارم و بعد از آن را پساپانا ماكس (POST PANA MAX) ناميده مي شوند كه از مشخصات بارز پهناي آنهاست. مثلاً  پهناي 40 متر كه صفافي بارگنج ها به تعداد و سطوح ذكرشده را ميسر ميسازد و در بدترين شرايط دريائي ثبات قابل توجهي دارد.

بهرحال بايد توجه داشت كه با سرعت تغييرات و تحولات در فن آوري و ميزان داد و ستد جهاني اين ارقام كهنه مي شوند. امروزه صحبت از نسلي جديد از كشتي ها است كه قادر خواهند بود تا 12000 كانتينر (TEU) را حمل كنند.

LO- LO LIFT ON – LIFT OFF= نام ديگري براي كشتي هاي بارگنج براست كه بارگنج ها را به وسيله جرثقيل به آن بارگيري و يا از آن تخليه مي كنند. شايد كلمه (بردار و بگذار) معادل مناسبي براي آن باشد.

حمل و نقل دریایی ( قسمت 2 )

4-6-1- كشتيهاي RO- RO  (رو- رو) ROLL ON-  ROLL OFF  

اين كشتي ها براي انواعي از كالا بكارميروند، از كالاهاي عمومي (GENERAL CARGO) و محمولات سنگين و بارگنج گرفته تا وسايط نقليه چرخدار چون كاميون و تريلي. محمولاتي كه ماهيت آنها اقتضا مي كند ابتدا روي يك وسيله نقليه مثل تريلي بارگيري ميشوند و سپس اين وسيله با بارخود به داخل كشتي رانده و در مقصد نيز به اصطلاح روي پاي خود از كشتي بيرون رانده ميشود.  بدين ترتيب از گذاشت و برداشت محموله واحتمال آسيب ديدن آن جلوگيري بعمل مي آيد.

 

5-6-1- LASH  ها يا   LIGHTER  ABOARD SHIPS  

در واقع كشتي هائي هستند كه قادر به بارگيري وحمل نوعي دوبه ها هستند كه براي حمل ونقل بين اقيانوس ها وآبراهاي داخلي كاربرد دارند. مثلاً چند بارج درمبدائي دركنار رودخانه ELBE در آلمان بارگيري مي كنند، رودخانه را پيموده و در بندر هامبورگ يا برمن روي كشتي LASH جاي مي گيرند.  سپس اين كشتي اقيانوس اطلس را طي كرده و در بندرمقصد -مثلاً در نيواورلان- پهلو گرفته، بارج ها را تخليه مي كند. اين بارج ها با طي مسافتي در رودخانه مي سي سي پي، كالا يا كانتينرهاي خود را در بندر مقصد واقع در كنار اين رودخانه تحويل ميدهد. بارج ها خود فاقد نيروي كشش هستند و به وسيله يك كشنده يا نيروي كشش يدك مي شوند. 

استفاده ازاين سيستم مستلزم آن است كه امكانات و تجهيزات لازم براي بارگيري و تخليه بارج ها از كشتي وجود داشته باشد.  بعلاوه اين نوع از كشتي ها بسيارگران قيمت هستند. واز سال 1969 به بعد و بمنظور حمل محمولات پر حجم در بازار داد وستد و جابجائي بعضي كالاها وارد عرصه شدند. ليكن بعلت هزينه هاي زياد و رونق كشتي هاي كانتينربر از سيستم كشتيراني حذف شدند. 

 

6-6-1- كشتي هاي بزرگ فلــه بــر (PANAMAX BULK CARRIERS)

اين كشتي هاي را TRAMP  نيز مي نامند زيرا غالباً براي يك سفر اجاره ميشوند و مخصوص حمل غلات و حبوبات و كالاهاي فله چون ذغال سنگ و سنگ آهن و امثالهم هستند. اين ها هم مثل نفت كش ها فاقد وسايل و تجهيزات تخليه و بارگيري مي باشند. اين نوع كشتي ها كه از لحاظ ابعاد آنها را  POST PANMAX  مي نامند داراي ظرفيت بيش از DWT 7000 تن است  نوعي ازاين كشتي‌‌ها به (OIL-BULK-ORE = OBO) موسومند، چرا كه انعطاف لازم را براي حمل سنگ هاي معدني، كالاي فله و يا مواد نفتي دارند. وجه تسميه پاناماكس از آن جهت بوده است كه اين كشتي‌ها قادر به عبور از كانال پاناما نمي باشند.

– نوع كانتينر براين كشتي ها به POST PANAMAX CNTR SHIPS  موسومند با ظرفيت 7 تا 9 هزار بارگنج

 

7-6-1- نفت كش ها (OIL  TANKERS)

اين نوع كشتي ها را غول درياها ناميده اند. و بزرگترين بخش از ناوگان دريائي را تشكيل ميدهند. در سالهاي بعد ازجنگ اندازه اين كشتي ها از 50 هزار DWT كه اجازه عبور از ترعه پاناما را داشت بيشتر شد.  بعد از بسته شدن  ترعه سوئز درسال 1976 كشتي هاي نفت كش مجبور بودند جنوب افريقا را دور بزنند، بنابراين كشتي هاي بزرگتر تا ظرفيت  500000 GRT  ساخته شدند تا حمل كالا را مقرون به صرفه كنند. اندازه يكي از اين كشتي ها سه برابر يك زمين فوتبال برآورد كرده‌اند وآبخوري بيش از 20 متر دارد. بازار كشتي هاي نفت كش دراختيار شركتهاي بزرگ نفتي است و اغلب قرارداد هاي چارتر اين كشتي ها در لندن منعقد ميگردد.

 

8-6-1- كشتي هاي ساحلي يا تغذيه كننده (FEEDER )

اينها درآب هاي ساحي و مسافت هاي كوتاه مورد استفاده قرارميگيرند و محمولات كشتي هاي بزرگ را كه يا قادر به پهلوگيري در بنادر فرعي تر نيستند و يا برنامه پهلوگيري در بندرخاصي را ندارند، جابجا مي كنند. 

كشتي هاي بزرگ بارگنج بر باظرفيت بيش از 4000 واحد TEU به جهات اقتصادي (درآمد-هزينه) كشتي نميتوانند به تعداد زيادي بندر سربزنند بلكه فقط  و طبق برنامه در معدودي بندر عمده (اصلــي) پهلو مي گيرند. در اين حالت كشتي هاي فيدريا به اصطلاح (تغذيه كننده) بين بنادر ديگر تا بندر محل استقرار كشتي بزرگ تردد كرده و در تأمين بار يا تخليه محمولات كشتي بزرگ فعاليت مي نمايند.

حمل و نقل دریایی ( قسمت 2 )

9-6-1- كشتي هاي  مخصــوص :

از اين دسته اند كشتي هاي حامل محمولات سنگين ياHEAVY LIFT  ، كشتي حمل دام زنده LIVE STOCK CARRIERS ، قايق هاي حمل يا استقرار سكوهاي نفتي SUPPLY BOATS،  كشتي‌هاي يخچالي براي حمل ميوه و يا گوشت و يا محصولات مشابه REEFER VESSELS،  كشتي هاي مخصوص حمل اتومبيل CAR CATTIERS و كشتي‌هاي يدك كـش TUG BOATS

 

10-6-1- از انواع ديگر كشتي ها مي توان موارد زير را نام برد

– كشتي حمل گاز مايع طبيعي LNG

– كشتي حمل گاز مايع نفت LPG

– MULTIPURPOSE (SHIP) كشتي چند منظوره و

– TANKER  كه بطور عام كشتي هاي مخزني هستند.

باتشکر ازهمراهی شما عزیزان – شرکت حمل ونقل ساربان